Historyczne miasta Pomorza Zachodniego
Na Pomorzu Zachodnim jest wiele miasteczek, których rodowód sięga średniowiecza, często sięgający grodów plemiennych. Po akcji osadniczej najwięcej miast lokowano w XIII i XIV wieku, a ich rozwój ściśle związany był najpierw z położeniem, potem z wojnami, rozwojem przemysłu, a w końcu z rozwojem kolei. To właśnie kolej zahamowała rozwój niektórych miast, a wpłynęła na rozwój innych. Pamiętajmy jednak, że jakieś przesłanki do poprowadzenia kolei dana trasa być musiały.
Jednym ze starszych miast w Polsce jest słynna Cedynia. Już w VI wieku przed nasza erą istniała tam osada kultury łużyckiej, a od IX wieku gród słowiański strzegący przeprawy przez rzekę. Mieszko I opanował gród w 960 roku i rozbudował jako twierdzę graniczną, a do XIII wieku Cedynia była kasztelanią. Od 1252 roku Cedynia była we władaniu Brandenburgii, która sprowadziła tu i dobrze uposażyła cystersów. Od 1299 roku Cedynia ma prawa miejskie i rozwija się jako miasto, bez budowli warownych. Przejściowo Cedynia, jak cała Nowa Marchia była w rękach króla czeskiego, potem do 1454 roku w rekach zakonu krzyżackiego. Podczas wojny trzydziestoletniej miasto ucierpiało, ale największe zniszczenia przyniósł pożar w 1699 roku. Pod rządami Prus w XIX wieku rozwijał się przemysł, ale powodzie wymusiły przesunięcie koryta Odry na zachód. W ten sposób upadły niektóre gałęzie gospodarki w Cedyni. Brak kolei zahamował rozwój Cedyni, a sytuacji nie poprawiło dociągniecie kolei wąskotorowej. Dzisiaj jest to niewielkie miasteczko, słynne z tradycyjnie lokowanej tam bitwy z 972 roku. Na górze Czcibora stoi wielki pomnik upamiętniający tę bitwę.
Chojna leży niedaleko Cedyni. Jako gród powstała znacznie później bo dopiero w X wieku. Prawa miejskie (magdeburskie) Chojna otrzymała już w 1200 roku z rak księcia szczecińskiego Barnima, który był w tej dziedzinie bardzo aktywny, bo lokował ok. 30 miast na Pomorzu. W 1250 roku Chojnę zajęła Brandenburgia. Miasto zwolnione z niektórych podatków rozwijało się dobrze, w 1270 roku Chojna została tymczasową stolicą Nowej Marchii. Chojna rozwijała się, miasto toczono murami z wieloma basztami i trzema bramami. Mieszkańcy Chojny byli wojowniczy, w 1348 roku zburzyli zamek wójta, a Chojna przestała być stolicą Nowej Marchii. W XV wieku w Chojnie zbudowano nowy ratusz i potężny kościół mariacki, obydwa obiekty istnieją do dzisiaj. Najbardziej ucierpiało miasto Chojna w czasie wojny trzydziestoletniej, bo na przemian stacjonowały w nim wojska szwedzkie i cesarskie. Dopiero po 1700 roku zaczął się ponowny rozwój miasta, a po krótkim spowolnieniu od 1877 roku znów prosperity dzięki linii kolejowej z Kostrzyna do Szczecina. Po wojnie zniszczone miasto straciło na znaczeniu. Jest w nim wiele cennych zabytków, a całe stare miasto zostało wpisane do rejestru zabytków.
